13 Items uit de tentoonstelling Lage Landen, die de Nederlandse identiteit en de verbondenheid met het landschap verbeelden.
Verder
Op de velden achter de vissers en boeren wordt hooi geoogst en graast vee. Links wordt bij een wipmolen gedobbeld. Verondersteld wordt dat dit schilderij even buiten Amsterdam is geschilderd; het koppel in het midden draagt kleding uit de regio Waterland. De kruik die de vrouw vasthoudt is van Duits steengoed uit het Westerwald. Geïmporteerde, gebakken klei dus!
Arent Arentsz is een bekende Amsterdamse kunstschilder, met de bijnaam Cabel. Hij leefde in de 17e eeuw en schilderde graag landschappen met vissers, jagers en boeren. Arent Arentsz is met vijf schilderijen vertegenwoordigd in de collectie van het Rijks.
olieverf op paneel, 26 x 51 cm
Dankzij J.W. Bilders groeide Oosterbeek in de 19e eeuw uit tot een kunstenaarsdorp, het Gelderse Barbizon. Deze Bilders was de pater familias voor schilders als Anton Mauve en Paul Gabriël, vrienden van zijn zoon Gerard Bilders.
Elk jaar vierde hij zijn verjaardag met een grote groep kunstenaars. Dat gebeurde volgens een vast ritueel. Bilders ging, verkleed als druïde, voorop in een stoet naar de heide en de eiken om Wodan en Thor te eren. Vandaar de naam ‘Wodans- eiken’, eeuwenoude eiken waarvan er nu nog vijf overeind staan. Was er een nieuwkomer, dan werd die door Bilders persoonlijk gedoopt in de beek.
olieverf op doek, 103 x 153 cm
De schilderijen van Willem Maris roepen vandaag de dag een verlangen op naar het idyllische landschap van vroeger.
Willem Maris is de lyrische vertolker van het Hollands landschap. Hoewel hij zelf zei: “Ik schilder geen koeien maar licht”, worden koeien aan de slootkant toch als zijn ultieme specialisme gezien.
olieverf op doek, 49 x 100 cm
schenking van M.C. Barones van Lynden-van Pallandt, Den Haag
De koe is een nationaal icoon voor Nederland. De grazende koe verwijst naar het sappige land van vrije boeren. Maar, in Nederland wordt de koe in toenemende mate geassocieerd met megastallen, met raaigras, met ammoniak, met CO2.
In een gesprek over de toekomst van Nederland is de koe niet langer het meest geschikte icoon. De koe is aan de verliezende hand, als het mestoverschot ons te veel wordt, als de zeespiegel sterk stijgt en er ontpolderd wordt, als er steeds minder vlees gegeten wordt, als natuurbehoud een belangrijker waarde wordt. We moeten op zoek naar een ander dier.
Een dier dat zich niet alleen happy voelt op het land, maar vooral ook in het water en in de lucht. Nu schilderde Willem Maris niet alleen koeien, maar ook eenden. Het Rijksmuseum heeft diverse eenden van Willem Maris in bezit. In plaats van de koe is de eend wellicht een geschikter icoon voor Nederland. De eend wordt minder geassocieerd met stikstof en ammoniak, is geen kuddedier, is wel graag in gezelschap en voelt zich thuis in het water, roept warme gevoelens op, staat symbool voor evenwicht en vertrouwen, voor warmte en bescherming, voor gratie en troost.
Gerard de Kleijn
olieverf op doek, 93 x 113 cm
schenking van de heer en mevrouw Drucker-Fraser, Montreux
Zijn ‘Polder na onweer’ is het natste, meest frisse en fonkelende werk dat Jacob Maris ooit geschilderd heeft. Door rake verfstreken wordt de suggestie gewekt van een roeiboot in het water en een molen aan de horizon.
De lucht weerspiegelt in het water en levert daarmee een vertrouwd beeld op dat nog steeds bestaat in de Vechtplassen en het gebied bij het Zuid-Hollandse Noorden en Nieuwkoop.
Vincent van Gogh schreef: “Een schilderij van Mauve of Maris of Israëls spreekt meer en duidelijker dan de natuur zelve.”
olieverf op doek, 54 x 62 cm
legaat van de heer C.D. Reich
Op oude piano’s zitten ze soms nog: de kandelaars links en rechts van de klep. Kaarsen waren nodig om in de schemer de partituur te kunnen lezen.
olieverf op doek, 36 x 22 cm
legaat van mevrouw A.E. Reich-Hohwü
Jac van Looij was schrijver en schilder. Hij woonde in Soest en later in Haarlem. Hij wordt gerekend tot de kleine meesters. Het Rijksmuseum bezit vier schilderijen van hem, waaronder het magnifieke ‘Zomerweelde’.
De close-up ‘Klaverbloemen’ dompelt de kijker helemaal onder in de natuur. Met je ogen en je neus in de bloeiende klaver. Taco Dibbits zegt over zijn lievelingswerk: “Het ruikt alsof je lekker in het weiland ligt.”
olieverf op doek, 39 x 46 cm
legaat van de heer A. van Wezel, Amsterdam
Als zoon van Johannes Warnardus trok de twintigjarige Gerard Bilders, aankomend schilder, te voet en per koets door Zwitserland.
Hij kreeg daar last van artistiek heimwee. “Ontegenzeggelijk is Zwitserland schoon en groots, doch als ik denk aan de Gelderse landschappen en beesten en het donkere eikengroen, dan voel ik in mijn hart dat ik Hollander ben en Holland schilderen wil.”
Gerard Bilders sterft jong, 27 jaar oud. Een jaar voor zijn dood schildert hij ‘Geitenhoedster’. In 1864 schrijft hij daarover in een brief: “Een schilderij dat een boomgaard voorstelt, gestoffeerd met geiten en een meisje uit Oosterbeek, bezorgt mij de laatste tijd geweldig veel moeite.”
olieverf op doek, 28 x 43 cm
legaat van de heer J.B.A.M Westerwoudt, Haarlem
Afkomstig uit een kelder, Grote Oost 57, Hoorn.
Collectie Westfries Museum, Hoorn